Op 1 januari 2023 trad Boek 5: Verbintenissen van het (Nieuwe) Burgerlijk Wetboek in werking. De invoering van het verbintenissenrecht introduceert enkele nieuwigheden en bevestigt enkele principes uit de rechtspraak. Dit heeft uiteraard een impact hebben op de wijze waarop ondernemingen contracteren. Hoewel het nieuwe Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek geen aardverschuiving teweegbrengt, zijn er toch enkele zaken die men niet uit het oog mag verliezen. Wij lichten enkele principes toe die een impact kunnen hebben op de modelovereenkomsten en in het bijzonder de algemene voorwaarden van ondernemingen. Het is dan ook aangewezen om uw algemene voorwaarden te controleren en, indien nodig, aan te passen. In onze vorige bijdrage behandelden we reeds de battle of the forms, de imprevisieleer en de buitengerechtelijke ontbinding.
Houd er rekening mee dat deze zaken enkel gelden voor overeenkomsten gesloten ná 31 december 2022. Dit neemt niet weg dat overeenkomsten gesloten voor deze datum (waarop de nieuwe regelgeving niet van toepassing is) ook door de nieuwe regelgeving beïnvloed zullen worden, m.n. door de interpretatie in het licht van de nieuwe wetgeving van de bepalingen in deze overeenkomsten.
1. Wijzigingen met betrekking tot het “schadebeding” (voorheen “strafbeding”)
Niet alleen de naam van het beding wordt gewijzigd, maar er zijn ook enkele andere nieuwigheden. Zo is het boetebeding niet enkel van toepassing op de verbintenis tot betaling van een geldsom, maar eveneens op het verrichten van diensten.
De matigingsbevoegdheid van de rechter bij kennelijk overdreven schadebedingen werd behouden, maar het traditionele toetsingscriterium van de “potentieel voorzienbare schade” wordt vervangen door het criterium van de “kennelijke onredelijkheid”. Deze verfijning houdt voornamelijk in dat de rechter voortaan de (werkelijke en de potentiële) schade in aanmerking moet nemen, maar ook alle andere omstandigheden, in het bijzonder de rechtmatige belangen van de schuldeiser.
Gelet op bijgestelde invulling van het toetsingscriterium is het nuttig om na te gaan of het schadebeding dat opgenomen is in uw algemene voorwaarden de rechterlijke toets kan doorstaan.
2. Bevrijdingsbedingen
Bevrijdingsbedingen werden reeds aanvaard in de rechtspraak, maar de wettelijke regeling gaat verder. Een beding, waarmee de schuldenaar zijn aansprakelijkheid (of die van zijn aangestelden) geheel of gedeeltelijk uitsluiten, zijn principieel geldig.
In tegenstelling tot de B2B-wet zijn bevrijdingsbedingen ook geldig wanneer ze zware fouten uitsluiten. De gehele of gedeeltelijke uitsluiting van de aansprakelijkheid voor opzet, een fout die het leven of de fysieke integriteit aantast of die de overeenkomst uitholt, is evenwel niet geldig.
Houd er evenwel rekening mee dat de B2B-wet op overeenkomsten tussen ondernemingen van toepassing is en in de contractuele relatie tussen ondernemingen zware fouten dus niet uitgesloten kunnen worden.
Bij de controle van de bevrijdingsbedingen opgenomen in uw algemene voorwaarden, dient u dus goed na te gaan welke regelgeving van toepassing is (B2B-wet of het gemene verbintenissenrecht (Boek 5 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek).
3. Anticipatieve ontbinding en de anticipatieve exceptie van niet-uitvoering
Naast de codificatie van de buitengerechtelijke ontbinding van de overeenkomst, voorziet Boek 5 van het Nieuwe Burgerlijk Wetboek ook in de anticipatieve ontbinding of “anticipatory breach”.
Dit heeft betrekking op een situatie waarbij een schuldeiser voorziet, of met goede redenen vreest, dat zijn schuldenaar een contractuele verbintenis niet kan of zal kunnen nakomen, nog vóór het moment waarop de verbintenis zou moeten zijn uitgevoerd. Het is dus een oplossing voor een probleem met betrekking tot een verbintenis die nog niet opeisbaar is, maar (hoogstwaarschijnlijk) niet nageleefd zal worden.
Indien de schuldeiser van oordeel is de gevolgen van niet-nakoming van de verbintenis door de schuldenaar voldoende ernstig zijn, kan hij, op eigen risico, en nadat de schuldenaar tot de naleving van de verbintenis binnen een redelijke termijn aangemaand werd, overgaan tot de vroegtijdige ontbinding van de overeenkomst. De rechtmatigheid en gegrondheid van deze ontbinding kan achteraf door de rechter getoetst worden.
Partijen kunnen de vereiste voorwaarden, zoals de uitzonderlijke omstandigheden, preciseren of zelfs schrappen of de toepassing van de anticipatieve ontbinding op hun overeenkomst uitsluiten.
Naast de codificatie van de exceptie van niet-uitvoering, wordt er – net zoals het geval is voor de ontbinding – ook hier een nieuwigheid ingevoerd, met name de anticipatieve exceptie van niet-uitvoering.
Wanneer het voor de schuldeiser duidelijk is dat de schuldenaar zijn verbintenis niet zal hebben uitgevoerd op het einde van de uitvoeringstermijn, en de gevolgen van de niet nakoming voldoende ernstig zijn, kan de schuldeiser de nakoming van zijn eigen verbintenis opschorten middels een gemotiveerde kennisgeving. Deze opschorting dient te stoppen indien de schuldenaar voldoende waarborgen voor de goede uitvoering van zijn verbintenissen heeft geboden.
Ook de anticipatieve exceptie van niet-uitvoering kan door partijen gepreciseerd of uitgesloten worden.
Indien u deze anticipatieve sancties wenst uit te sluiten of minstens in bepaalde mate te beperken, is het aangewezen om dergelijke uitsluiting of invulling ervan in uw algemene voorwaarden op te nemen.
Contacteer ons vrijblijvend voor juridisch advies op maat voor uw overeenkomsten
Bij Peeters Legal zijn wij steeds op de hoogte van de actuele ontwikkelingen van het recht en kunnen u dan ook bijstaan in het actualiseren en bijsturen van uw algemene voorwaarden (en standaardovereenkomsten). Verder kunnen onze gespecialiseerde advocaten u ook ondersteunen in de uitwerking en optimalisatie van het proces van het sluiten van overeenkomsten. Kom gerust bij ons langs voor een verkennend gesprek over de wijze waarop uw onderneming haar overeenkomsten sluit en de inhoud ervan.