Op 1 januari 2023 trad Boek 5: Verbintenissen van het (Nieuwe) Burgerlijk Wetboek in werking. De invoering van het verbintenissenrecht introduceert nieuwigheden en bevestigt enkele principes uit de rechtspraak. Dit heeft uiteraard een impact op de wijze waarop ondernemingen contracteren.
Nieuwigheden die je niet uit het oog mag verliezen
Hoewel het nieuwe Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek geen aardverschuiving teweegbrengt, zijn er toch zaken die men best niet uit het oog verliest. Wij lichten enkele principes toe die een impact hebben op de modelovereenkomsten, in het bijzonder de algemene voorwaarden van ondernemingen. Het is dan ook aangewezen uw algemene voorwaarden te controleren en indien nodig aan te passen.
Houd er rekening mee dat deze zaken enkel gelden voor overeenkomsten gesloten ná 31 december 2022. Dit neemt niet weg dat overeenkomsten gesloten voor deze datum (waarop de nieuwe regelgeving niet van toepassing is) ook door deze nieuwe regelgeving beïnvloed zullen worden. Met name door de interpretatie van de bepalingen in deze overeenkomsten in het licht van de nieuwe wetgeving.
1. Battle of the forms: toepasselijkheid van algemene voorwaarden
Tijdens het sluiten van overeenkomsten stellen contractpartijen vaak dat hun algemene voorwaarden (als enige) de contractuele relatie beheersen. Indien hierover betwisting bestaat, wordt dit aangeduid als ‘battle of the forms’, hetgeen duidt op de vraag welke algemene voorwaarden prevaleren.
De meerderheid van de rechtspraak hanteerde de zogenaamde ‘knock-out-rule’, waarbij de algemene voorwaarden van alle contractpartijen de contractuele relatie regelen. Dit met uitsluiting van tegenstrijdige bepalingen, die elkaar uitschakelen en waarvoor men dient terug te vallen op de algemene wettelijke regeling.
Dit principe wordt thans wettelijk bevestigd. Indien het voor uw onderneming van belang is dat uw algemene voorwaarden alsnog prevaleren, moet worden nagegaan of het überhaupt mogelijk is om de algemene voorwaarden van de contractpartij uit te sluiten. En zo ja, hoe moet dit dan in het proces voor het sluiten van de overeenkomst ingebouwd worden?
2. De intrede van de imprevisieleer
Na een lange periode waarin de imprevisieleer of ‘hardship’ niet door de (hoge) rechtspraak aanvaard werd, introduceert Boek 5 deze theorie in het Belgisch verbintenissenrecht. Het principe laat contractpartijen (en voornamelijk de partij die moet presteren) onder bepaalde voorwaarden toe om heronderhandelingen of de beëindiging van de overeenkomst te vragen.
Indien deze (her)onderhandelingen mislukken, kan de meest gerede partij zich wenden tot de rechter, die de overeenkomst kan aanpassen of zelfs (geheel of gedeeltelijk) ontbinden.
Vooraleer men beroep kan doen op de imprevisieleer, moeten een aantal voorwaarden vervuld zijn.
- Een verandering van omstandigheden maakt de uitvoering van de overeenkomst buitensporig bezwarend, dermate dat de uitvoering redelijkerwijze niet langer kan worden geëist
- De verandering was onvoorzienbaar op het moment dat de overeenkomst gesloten werd
- De verandering is ontoerekenbaar aan de schuldenaar
- De schuldenaar heeft dit risico niet voor zijn rekening genomen
- De mogelijkheid werd niet wettelijk of contractueel uitgesloten
Om te vermijden dat uw onderneming met verrassingen kan het dus aangewezen zijn om de imprevisieleer via uw algemene voorwaarden uit te sluiten of minstens de modaliteiten voor de uitoefening ervan vast te leggen.
3. De buitengerechtelijke ontbinding van de overeenkomst
Boek 5 van het (Nieuwe) Burgerlijk Wetboek voorziet in (de wettelijke verankering van) de mogelijkheid om wederzijdse overeenkomsten wegens wanprestatie zonder rechterlijke tussenkomst te ontbinden.
Dit betekent dat, indien de tekortkoming van de medecontractanten in de nakoming van één of meer van hun verplichtingen voldoende ernstig is, de andere partij op eigen risico de overeenkomst door middel van een gemotiveerde schriftelijke kennisgeving kan ontbinden. De rechter zal post factum de rechtmatigheid en gegrondheid van deze eenzijdige buitengerechtelijke ontbinding toetsen.
In de mate dat dit nog niet in uw algemene voorwaarden voorzien werd, is het aangewezen om minstens de modaliteiten voor de ontbinding van de overeenkomst te voorzien. Zo kan u wanprestaties die voldoende ernstig zijn en die de ontbinding rechtvaardigen opsommen; formaliteiten opleggen die gelden wanneer men tot ontbinding van de overeenkomst wil overgaan; de overleving van bepaalde clausules voorzien etc.
Contacteer ons vrijblijvend voor juridisch advies op maat voor uw overeenkomsten
Bij Peeters Legal zijn wij steeds op de hoogte van de actuele ontwikkelingen van het recht en staan we u bij in het actualiseren en bijsturen van uw algemene voorwaarden (en standaardovereenkomsten). Verder ondersteunen wij u in de uitwerking en optimalisatie van het proces van het sluiten van overeenkomsten. Kom gerust langs voor een verkennend gesprek over de wijze waarop uw onderneming haar overeenkomsten sluit en de inhoud ervan. U bent meer dan welkom.